O capitalismo empeza a ceder terreo... ideolóxico?

Artigo de Carlos Elordi publicado en eldiario.es o 14/02/2013

Nas altas esferas da economía mundial, cando menos nalgúns dos seus sectores e personaxes, empeza a atisbarse un cambio de actitude respecto de cales han de ser as prioridades da política económica. É difícil valorar a súa profundidade, saber si é meramente formal ou si, dentro de poucos meses, esquecerase. O que si parece claro é que o malestar xeral nas sociedades occidentais, e talvez tamén o temor a estallidos de ira popular, empeza causar impacto nalgúns poderosos do mundo.

O economista norteamericano Joseph Stiglitz, pouco sospeitoso de simpatizar co mundo do diñeiro e coa dereita económica, subliña eses novos aires nun artigo que publica hoxe o diario francés Les Echos e que empeza con esta frase: "Antes do desastre de 2008, os capitáns das finanzas e da industria alardeaban das virtudes da mundialización, da tecnoloxía e da liberalización dos servizos financeiros, que se supoñía que abrían unha era de crecemento sen fin e en beneficio de todos. Xa non estamos niso. É moi sintomático que o tema do debate da recente reunión de Davos (que ata hai pouco considerábase o cume do capitalismo mundial) sexa o das desigualdades económicas. E que nese debate ninguén se atreveu a dicir que o que é bo para os ricos termina por beneficiar aos pobres?".

Outra novidade imprevista que Stiglitz destaca no seu artigo é o que Christine Lagarde dixo en Davos. Porque a directora do FMI, prácticamente transfigurándose, expresou unha "verdadeira"- di Stiglitz- preocupación polo dereito das mulleres. Puxo, "de novo", o acento entre desigualdade e inestabilidade e recoñeceu o papel esencial da negociación colectiva e dun salario mínimo para reducir as desigualdades. Ata parecía de esquerdas, ela, que fai non moito foi ministra de Economía de Sarkozy.


Como era de esperar, Stiglitz ten moitas dúbidas de que as palabras da señora Lagarde vaian propiciar cambios significativos na posición do organismo que ela dirixe: "Só con que os programas do FMI en Grecia e noutros países reflectisen realmente ese discurso...", di o economista que, con todo, non despreza o feito de que esas ideas, que ata hoxe mesmo tachábanse case de ensoñación de radicais, empecen a estar en boca de personaxes que poden influír decisivamente na economía mundial. Aínda que, polo momento, queden en palabras.

E Stiglitz, poñendo da súa propia colleita, coñecidamente antiliberal, engade: "Desde o inicio deste século, tanto en Europa como en Estados Unidos o sector privado é incapaz de crear empregos correctamente remunerados en volumes significativos. Ata en China e noutros países nos que o sector manufactureiro está crecendo, é esencialmente o aumento da productividade - que con frecuencia se deriva da substitución de traballadores por procesos automatizados - o que está na orixe do crecemento da produción. E as primeiras vítimas diso son os mozos, que ven as súas perspectivas de futuro cuestionadas por amplos periodos de desemprego".

Empezan a facer mella esas formulacións, esa reivindicación do aumento do papel do Estado na condución das economías, nas opinións dos dirixentes do mundo?

Sería ilusorio crelo. Pero, cando menos, da cousa empézase a falar. E tamén a facerse algo. Porque a taxa Tobin - o gravame sobre as transacciones financeiras - pode ser hoxe aprobada pola Comisión Europea. Os mesmos que durante anos denostaron esa iniciativa - tachándoa de tolemia de vermellos ou de idealistas visionarios - defenderán hoxe as súas bondades. Porque Alemania, seguramente por razóns políticas a menos de sete meses das súas eleccións, deu o visto bo a esa iniciativa do presidente francés. Por certo, que o Suddeustche Zeitung, o influente diario de centro esquerda alemán, titula hoxe na súa primeira: "A economía alemá derrúbase". E é que se acaba de saber que o PIB xermano caeu un 0,6% no 4º trimestre de 2012. "Alemania non pode saír da crise económica máis longa", engade o diario. Na prensa francesa, a noticia económica do día non é mellor: o PIB galo creceu un 0% o ano pasado.

Volvendo á taxa da UE, o que sexa moi pequena -únicamente do 0,01 e só para as transacciones no mercado secundario, o cal permitirá recaudar uns 35.000 millóns de euros - non debe empañar o feito de que sexa un paso impensable ata hai pouco. Haberá que ver, con todo, como e cando se aplica e ata si se aplica de verdade.

Do que non hai dúbida, é que a cousa non gustou nin un pelo aos señores das finanzas. E como proba diso, as reaccións moi pouco entusiastas de dous diarios que, ademais doutras cousas, adoitan reflectir a opinión que circula neses ambientes respecto diso. "A taxa Tobin produce desalento", di hoxe o Financial Times. "Francia e Alemania necesitan demostrar aos seus electores que poden obter dos bancos unha parte dos custos da crise financeira", dicía onte o Wall Street journal.